Studia to czas, w którym wielu młodych ludzi podejmuje pierwszą pracę. Dla niedoświadczonych na rynku pracy studentów prawdziwym wyzwaniem jest podpisanie korzystnej umowy. Która umowa jest więc najlepsza dla studenta i dlaczego?

Studenci, którzy mają już za sobą pierwsze doświadczenia zawodowe dobrze wiedzą, że nie wszyscy pracodawcy dbają o legalne zatrudnienie młodych ludzi. Niektórzy wolą nie podpisywać umowy, by zaoszczędzić na podatku oraz składkach. Inni natomiast nie chcą ryzykować, że zatrudnią osobę, która się nie sprawdzi. 

Niektórzy studenci wykonują pracę bez umowy, ponieważ sądzą, że w ten sposób zyskują wyższe wynagrodzenie. I zwykle mają rację, jednak brak umowy sprawia, że równie dobrze mogą w ogóle nie otrzymać pensji. Jedynym gwarantem wypłaty wynagrodzenia jest w tym wypadku uczciwość pracodawcy. 

Studenci pracujący na czarno nie mają też prawa do urlopu, a w razie choroby mogą z dnia na dzień stracić pracę. Nie mają też szans na zwrot podatku, który wynosi zwykle od kilkudziesięciu do kilkuset złotych rocznie. Brak umowy o pracę to również brak składek na przyszłą emeryturę.  

Niemal wszystkie argumenty przemawiają za tym, by unikać pracy na czarno i dążyć do popisania umowy. Jaką umowę należy jednak wybrać? I który typ kontraktu jest najlepszy dla studenta? Aby odpowiedzieć na te pytania przygotowaliśmy zestawienie najbardziej popularnych typów umów. 

Najczęściej spotykane typy umów:

1. Umowa o dzieło.

Umowa o dzieło jest obok zlecenia jednym z najpopularniejszych typów umów podpisywanych przez studentów. Jej treść dotyczy warunków, niezbędnych do stworzenia konkretnego dzieła. Chodzi tu więc o efekt, a nie samo wykonywanie czynności, jak to ma miejsce w przypadku umowy zlecenia. 

Umowę o dzieło można uznać za kontrakt korzystny dla studenta, gdyż wynagrodzenie nie jest tu pomniejszane o składki ZUS. Do opłacenia pozostaje jedynie podatek, który jednak można zmniejszyć, wliczając w koszty uzyskania przychodu na przykład prawa autorskie. 

Dzięki temu możliwe jest otrzymanie wyższej kwoty do ręki (netto), niż w przypadku zlecenia lub umowy o pracę. Jest to szczególnie istotne z punktu widzenia studentów wykonujących pracę twórczą, np. tworzenie grafiki, pisanie artykułów lub malowanie obrazów na zamówienie. 

Z racji tego, że umowa o dzieło dotyczy wykonania konkretnej pracy w określonym czasie, jakiekolwiek opóźnienia mogą skutkować obniżeniem, bądź brakiem wynagrodzenia. Studenci, którzy podpisali ten typ umowy nie mogą też liczyć na wolne podczas sesji lub wynagrodzenie za czas choroby. 

2. Umowa zlecenia

Pracodawcy bardzo często zatrudniają studentów na umowę zlecenie, gdyż nie muszą płacić składek. Przed podpisaniem zlecenia warto jednak dokładnie przeczytać treść umowy, istnieją bowiem dwa typy zleceń – płatne i nieodpłatne. Jeśli nie ma zapisu o wysokości należnego pracownikowi wynagrodzenia, to umowę zlecenia należy traktować jako nieodpłatną.

Osoba zatrudniona na umowę zlecenie nie ma prawa do urlopu i nie jest chroniona przed zwolnieniem, lecz za to otrzymuje wyższe wynagrodzenie netto. Dlatego właśnie wielu studentom bardziej opłaca się wybrać umowę zlecenie, niż kosztowną dla pracodawcy umowę o pracę. 

3. Umowa o pracę tymczasową 

Umowa o pracę tymczasową jest bardzo korzystna dla studenta, gdyż umożliwia dopasowanie godzin pracy do rozkładu zajęć na uczelni. Zazwyczaj agencje pracy tymczasowej zatrudniają studentów na ¾ lub ½ etatu. Zdarzają się jednak sytuacje, w których pracować można nawet na ¼ etatu. Jest to więc świetna alternatywa dla studentów dziennych, którzy nie dysponują dużą ilością wolnego czasu. 

Umowa o pracę tymczasową umożliwia także wzięcie dwóch dni wolnego w skali każdego miesiąca, niezależnie od stażu pracy. Jeśli student nie skorzysta z urlopu, przysługują mu za to pieniądze (ekwiwalent pieniężny). Dotyczy to jednak wyłącznie umów podpisywanych na min. miesiąc – studenci zatrudnieni na kontrakty kilkudniowe tracą szansę na płatny urlop. 

Osoba zatrudniona na zasadzie umowy o pracę tymczasową ma również prawo do wynagrodzenia za czas przebywania na zwolnieniu lekarskim (L4) – wystarczy, że w odpowiednim terminie przedstawi pracodawcy zaświadczenie od lekarza. 

Pracownik tymczasowy nie może być dyskryminowany względem osób na stałe zatrudnionych w firmie – dotyczy to szczególnie jego zarobków. Agencje zatrudnienia dbają więc o to, by pracownicy czasowi otrzymywali takie samo wynagrodzenie, jak reszta personelu, a czasami nawet podwyższają je, aby zmotywować młodych ludzi do podjęcia dłuższej współpracy. Zdarza się też, że agencje pracy tymczasowej organizują bezpłatny dowóz pracowników do miejsca pracy, szczególnie jeśli znajduje się ono poza miastem. 

Zaletą pracy w ramach umowy o pracę tymczasową jest nie tylko opłacanie wszystkich składek przez pracodawcę, ale również bardzo krótki czas oczekiwania na podjęcie pracy. W przypadku stanowisk niższego szczebla wynosi on często zaledwie kilka dni. 

Praca tymczasowa umożliwia studentom zdobycie doświadczenia w zróżnicowanych branżach. Podpisanie umowy o pracę tymczasową jest równoznaczne z wystawieniem świadectwa pracy, które może stanowić kartę przetargową przy poszukiwaniu pracy po studiach.  

4. Umowa o pracę na czas określony

Umowa o pracę na czas określony to umowa, która wygasa z datą ustaloną przez pracodawcę i pracownika. Stosuje się ją często jako pierwszą umowę, przed podpisaniem umowy na czas nieokreślony. Nie należy jej jednak mylić z umową na okres próbny, o której niżej.

Należy pamiętać, że pracodawca może podpisać tylko dwie z rzędu umowy na czas określony. Trzecia automatycznie staje się umową na czas nieokreślony. Aby tak się stało przerwy pomiędzy zawieraniem każdej z umów nie mogą przekroczyć miesiąca. 

Umowa o pracę na czas określony jest dobrym rozwiązaniem dla studentów zaocznych lub studentów piątego roku, którzy nie mają już zajęć na uczelni. Podpisanie takiej umowy na dłuższy okres czasu (np. rok) może jednak w znacznym stopniu skomplikować życie studenta dziennego, który podczas sesji nie ma zwykle czasu na zajmowanie się pracą zawodową. 

Przy podpisywaniu umowy na czas określony warto sprawdzić, czy w dokumencie znajduje się zapis o terminie wypowiedzenia . Bez tej klauzuli ani pracodawca ani pracownik nie może zerwać umowy, chyba że za porozumieniem stron.

5. Umowa o pracę na czas nieokreślony

Umowa o pracę na czas nieokreślony jest marzeniem większości Polaków, nie zawsze sprawdza się jednak w przypadku studentów. Podpisanie kontraktu bezterminowego bowiem zobowiązuje pracodawcę do opłacania wszystkich składek, przez co wartość wynagrodzenia netto znacznie się obniża. 

Wprawdzie miło jest pomyśleć, że jeszcze podczas studiów można zacząć gromadzić pieniądze na koncie emerytalnym, jednak już pozostałe składki są z punktu widzenia studenta zupełnie bezużyteczne. 

Kłopotliwe dla studentów może być także zobowiązanie się do długotrwałego wykonywania obowiązków na rzecz danego pracodawcy. Uniemożliwia to bowiem wzięcie urlopu na czas sesji lub wakacyjnego wyjazdu (przynajmniej w pierwszych miesiącach od podpisania umowy). 

Umowa o pracę na czas nieokreślony raczej odpada w przypadku studentów dziennych, którzy nie są wystarczająco dyspozycyjni, by podjąć codzienną pracę. Natomiast dla studentów zaocznych wizja braku wakacji oraz niemożności wzięcia urlopu może być zbyt ograniczająca.

Przed podpisaniem umowy o pracę na czas nieokreślony warto popracować na zasadzie umowy zlecenia, aby w praktyce sprawdzić swoje predyspozycje do wykonywania pracy w pełnym wymiarze godzin. 

6. Umowa na okres próbny

Umowa na okres próbny jest zazwyczaj podpisywana z absolwentami lub osobami, które chcą nawiązać dłuższą współpracę. Może być ona zawarta na maksymalnie trzy miesiące, lecz zdarza się, że studenci podpisują kilka takich umów, których łączny czas trwania nie przekracza kwartału. 

Przy umowie na okres próbny obowiązuje wypowiedzenie, które wynosi minimum 3 dni, a maksymalnie 2 tygodnie. Pracodawca nie musi w tym wypadku podawać powodu zwolnienia.

Umowa na okres próbny ma zalety zarówno dla pracodawcy, który sprawdza umiejętności pracownika, jak i dla samego studenta lub absolwenta. Umożliwia bowiem młodemu człowiekowi praktyczne zapoznanie się z polityką oraz organizacją firmy i zdobycie doświadczenia. Jest także szansą na wykazanie się swoimi umiejętnościami przed pracodawcą i zdobycie stałej pracy. 

Umowa umowie nierówna 

Choć istnieje wiele typów umów, to nie ma całkowitej dowolności w ich wyborze. Umowa musi być bowiem dobrana do specyfiki konkretnego zajęcia. 

Przykładowo nie można podpisać umowy zlecenia na pomalowanie płotu, gdyż nie dotyczy ona efektu pracy, lecz samego wykonywania czynności. Umowa o dzieło będzie za to nonsensowna  w przypadku codziennego rozdawania gazet, bądź ulotek.

Częstym błędem popełnianym przez pracodawców jest wymienne traktowanie zlecenia i umowy o pracę. Umowa zlecenie jest umową cywilnoprawną, która podlega zupełnie innej gałęzi prawa niż stosunek pracy. Przykładowa różnica polega na tym, że w razie choroby osoba, która podpisała zlecenie może wyznaczyć swojego zastępcę, natomiast pracownik zatrudniony na umowę o pracę korzysta z płatnego urlopu zdrowotnego. 

Podpisywanie umowy zlecenia z pracownikiem, który w rzeczywistości pełni obowiązki wynikające ze stosunku pracy jest traktowane jako wykroczenie i podlega karze grzywny.

Nina Kinitz

Artykuł pochodzi z portalu www.youngpro.pl